Het downloaden van een muziekje, e-book of film is voor veel mensen niet meer gek of moeilijk, maar de gewoonste zaak van de wereld. Is dit echter wel toegestaan? Volgens de muziekindustrie is downloaden van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst een inbreuk op het auteursrecht. De meeste internetgebruikers zien het evenwel niet zo. Algemeen werd in Nederland tot 10 april 2014 aangenomen dat het downloaden is toegestaan en dat alleen het uploaden strafbaar is. In de landen om ons heen worden juist beide gedragingen als een inbreuk beschouwd. Hoe zit dit nu werkelijk in elkaar?

Het auteursrecht is ontstaan in 1912 en vond zijn bestaansrecht in de noodzaak om makers van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst te beschermen, zodat ze de investering zouden doen om hun werk te maken. (Meer hierover leest u in mijn eerste artikel over het auteursrecht.) Wel zijn in de auteurswet uitzonderingen gemaakt die het auteursrecht beperken. Eén van die beperkingen is te vinden in artikel 16b en 16c Aw (de afkorting voor de auteurswet). Deze artikelen samen worden ook wel de thuis-kopie-exceptie genoemd. Artikel 16b werd voor het eerst ingevoerd op 1 juli 1974 en artikel 16c is sinds 1 januari 1991 van kracht.

De vraag die sindsdien is ontstaan, is hoever dit artikel reikt en op welke kopieën het wel en niet van toepassing is. Bij de vraag welke kopieën zijn toegestaan, moet eerst onderscheid worden gemaakt tussen kopieën uit legale bron en kopieën uit illegale bron. Over het algemeen kan gezegd worden dat een kopie uit een legale bron een kopie is van een werk waarvan de beschermingsduur reeds verstreken. In beginsel valt een werk onder de bescherming van de auteurswet tot 70 jaren na het overlijden van de maker. Werken waarvan niet met zekerheid te zeggen valt wie de maker is, vallen tot 70 jaren na de eerste openbaarmaking onder het auteursrecht. Als deze beschermingsduur is verstreken, mag een werk door iedereen verder worden verspreid. In principe zou je daarom kunnen zeggen dat het kopiëren van alle andere werken (mits het gaat om downloaden van internet) het kopieëren uit illegale bron betreft.

In de tijd dat de artikelen 16b en 16c werden bedacht, kwam het kopieëren via internet nog niet of nauwelijks voor. Er werd dan ook pas later gesproken over downloaden. In 2007 heeft de Tweede Kamer expliciet aan de minister van Justitie gevraagd hoe dit artikel volgens hem op het downloaden van internet van toepassing is en of er verschil gemaakt moet worden tussen het downloaden uit legale bron en uit illegale bron. De minister heeft toen uitdrukkelijk geantwoord dat hier geen verschil tussen zit. Internationaal wordt hier echter anders over gedacht; in de ons omringende landen wordt dit onderscheid wel gemaakt en is het downloaden uit illegale bron niet toegestaan.

In januari van dit jaar (2014) bracht de advocaat-generaal (die adviseert het Europees Hof van Justitie in iedere zaak) een advies uit om ook in Nederland het downloaden uit illegale bron strafbaar te stellen. Het Europese Hof heeft op 10 april 2014 hierover uitspraak gedaan.

De regering heeft de laatste jaren al geprobeerd om een downloadverbod te krijgen, maar daar was te weinig steun voor in de Tweede Kamer. Nu het Europese Hof heeft beslist dat het downloaden uit illegaal bron wel strafbaar is, zal dat downloadverbod er toch nog komen.

In het artikel over de thuiskopieheffing wordt verder op de huidige situatie en strafbaarheid ingegaan.

Lees ook de andere artikelen van mr. Sophia Sipkens.