Het grote verschil tussen online- en offline-verkopers is dat offline-verkopers hun boeken van uit een winkel verkopen. Niettemin kosten deze boeken hetzelfde als bij online-verkoop. In veel gevallen zal de consument bij online-aankopen toch duurder uit zijn, omdat hij dan ook verzendkosten moet betalen. Veel consumenten zullen denken dat de boekenverkopers via internet minder extra kosten hebben en daarom hun boeken goedkoper kunnen aanbieden. Daarnaast verkopen sommige online-verkopers hun boeken inclusief verzendkosten, maar geven zij geen korting als het boek in een vestiging wordt afgehaald. Maar is het wel zo dat online-verkopers minder kosten hebben? Waarom kunnen zij dan geen korting geven? Welke wet ligt hieraan ten grondslag? En hoe maken grote online-verkopers daar gebruik van, als zij willen concurreren met de kleinere? Dat leest u allemaal in dit artikel.
Om te beginnen hebben online-verkopers wel degelijk kosten, die vergelijkbaar zijn met de kosten die in een gewone winkel worden gemaakt. Het is dus niet zo dat online-verkopers meer winst maken doordat zij dezelfde prijzen hanteren. Zo wegen de verzendkosten, die de meeste online-verkopers in rekening brengen, niet op tegen de werkelijke kosten die zij moeten maken voor de verzending. Sommige verkopers rekenen helemaal geen verzendkosten, omdat anders hun product nog duurder zou worden; over verzendkosten moet immers ook nog btw worden berekend. Met name voor kleine organisaties is dit geen optie, want zij zouden zich uit de markt prijzen. Grotere organisaties rekenen vaak geen verzendkosten wanneer een bestelling een bepaald bedrag overschrijdt. Zo wordt de klant overgehaald om meer te kopen dan hij eerst van plan was, waardoor de omzet wordt verhoogd.
De oplettende lezer die regelmatig via bol.com goederen bestelt, zal al wel hebben gezien dat bij alle aanbiedingen en kortingen expliciet vermeld staat dat Nederlandse boeken zijn uitgesloten van de actie. Dit geldt echter niet alleen voor boeken die online worden verkocht. De V&D heeft ook regelmatig kortingsacties waarbij dan speciaal staat vermeld dat de Nederlandse boeken van de actie zijn uitgesloten. Dit geldt dus alle aanbiedingen, zowel online als offline, van Nederlandse boeken. De reden hiervoor is te vinden in de wet, en wel in de Wet op de vaste boekenprijs.
Zoals de naam van de wet al aangeeft, is hij in het leven geroepen om de boekenverkoop te reguleren. Het doel van deze wet is cultureel-politiek te noemen. De wetgever heeft beoogd voorwaarden te scheppen waaronder in Nederland ook voor de langere termijn een breed en divers aanbod van boeken in het Nederlands en het Fries beschikbaar kan zijn via een geografisch ruim verspreid net van boekhandels met een groot en gevarieerd assortiment. Het feit dat boeken zowel online als offline even duur moeten zijn, geeft rechtsgelijkheid en maakt dat boekhandels elkaar niet de markt uit kunnen concurreren. Het bestaan van een groot aantal boekhandels, zowel online als offline, wordt op deze manier verzekerd.
In het tweede artikel van deze wet vinden we direct een antwoord op de vraag waarom kortingen nooit gelden voor Nederlandse boeken: “De uitgever stelt voor boeken en muziekuitgaven die hij voor het eerst in een bepaalde uitvoering in Nederland uitgeeft een vaste prijs vast.” Het afwijken van deze vaste prijs is alleen mogelijk in het kader van artikel 5, dat bepaalt dat een verkoper de vaste prijs van zijn boek ieder half jaar mag wijzigen. De wetgever heeft dus bij wet bepaald dat er een vaste prijs voor ieder boek bepaald moet worden, waarop het geven van kortingen niet is toegestaan.
Uitzonderingen op de basisregel uit artikel 2 gelden alleen in bijzondere gevallen, die limitatief in de wet zijn opgesomd en uitgewerkt in het Besluit vaste boekenprijs. Een voorbeeld van deze uitzonderingen is de afname van een groot aantal boeken tegelijk of per jaar door eenzelfde koper. Voorts voldoet ook de verkoop aan leden via een boekenclub aan bepaalde voorwaarden die de wet aan kortingen stelt, evenals tijdelijke kortingen in het kader van een individuele promotieactie (doch hiervoor gelden strenge voorwaarden met betrekking tot termijnen). Daarnaast bevat de wet een uitzondering voor de verkoop van meerdere boeken tegelijk tegen een afwijkende combinatieprijs, wanneer verschillende producten (waaronder niet noodzakelijkerwijs alleen boeken) in combinatie met elkaar gekocht worden. Hetzelfde geldt voor boeken die tot een serie behoren, indien de koper meer titels uit de serie afneemt of zich daartoe schriftelijk verplicht.
Grote online-monopolisten maken bewust of onbewust misbruik van deze wet door hun externe verkopers aan hun eigen voorwaarden te binden. Een voorbeeld hiervan is bol.com. Deze online-verkoper belooft zijn klanten dat bestellingen boven de 20 euro gratis worden bezorgd. Dit is voor klanten vaak een groot voordeel (zeker bij de bestelling van meerdere artikelen). Wat voor de klant evenwel verborgen blijft, is dat externe verkopers hierdoor worden verplicht hun prijzen inclusief verzendkosten via bol.com te verkopen. Door de verplichting van de vaste boekenprijs moeten zij deze prijs ook handhaven wanneer zij exemplaren via een andere weg verkopen. Het vaststellen van een lagere prijs, of het verlenen van korting als het boek niet verzonden hoeft te worden, is dan strijdig met de wettelijke bepalingen en daardoor niet mogelijk.
Lees ook de andere artikelen van mr. Sophia Sipkens.