Als men aan radiopiraten denkt, denken de meeste mensen aan de zender Veronica die vanaf de jaren ’60 de bekendste radiopiraat uit onze radiogeschiedenis is. Radiopiraterij is echter al vlak na de lancering van de radio ontstaan. In de jaren ’20 van de vorige eeuw zijn de eerste staatsomroepen gelanceerd. De documentatie over de eerste radiopiraten in Nederland verteld ons dat de eerste radiopiraten in de jaren ’30 zijn ontstaan. De uitzendingen van de eerste radiopiraten waren slechts op locale schaal te ontvangen. De uitzendingen werden uitgezonden op de middengolf (AM). Ondanks het feit dat ons radioaanbod tegenwoordig flink groter is dan tijdens het ontstaan van deze vorm van piraterij, komen ook in dit digitale tijdperk radiopiraterij nog steeds voor. In dit artikel zal dit uit enkele voorbeelden blijken. Ook zal ingegaan worden op de vraag wat radiopiraterij is.
Wanneer zonder vergunning via de ether radio-uitzendingen worden uitgezonden, is dit illegaal en is er sprake van overtreding van de Telecommunicatiewet – het onderwerp van een volgend artikel. Eigenaren van percelen en/of gebouwen bij wie een antenne-installatie werd aangetroffen, kregen de afgelopen jaren eerst een waarschuwingsbrief waarin werd verzocht de illegale uitzending te staken. Het Agentschap Telecom – zie het artikel hierover – legde boetes op als bleek dat ondanks deze waarschuwing, de installatie (uiteindelijk) toch werd gebruikt voor een illegale uitzending. Vanaf november 2013 is dit veranderd en worden deze boetes direct na een overtreding opgelegd. Deze aanscherping is nodig om het nalevingsgedrag positief te beïnvloeden. Afhankelijk van de aangetroffen situatie en de overlast, blijft daarnaast de mogelijkheid bestaan, in sommige gevallen direct een einde te maken aan de uitzending door het uitschakelen en verzegelen van de apparatuur.
“Medewerkers van Agentschap Telecom hebben maandagavond 4 oktober 2010 in samenwerking met de politie een illegale radiozender in Woudrichem ontmanteld. De zender stoorde het vliegverkeer op Rotterdam Airport. De storingen werden gemeld door de Luchtverkeersleiding Nederland. De illegale zender werd aangetroffen in een antennemast van een telecomoperator. Een computer zorgde voor de het afspelen van de muziek. De apparatuur is verwijderd en meegenomen voor onderzoek.” Het hiervoor genoemde voorbeeld is al enige jaren geleden, maar de gevolgen van dergelijke zenders kunnen groot zijn. Ook zijn er recentere voorbeelden bekend. Op 18 december 2014 bleek dat zelfs radioamateurs (die een licentie hebben gekregen van het Agentschap Telecom) voor overlast zorgen. “Een inwoner van Bergschenhoek moet rekening houden met zijn buren wanneer hij eigen amateur televisie uitzendingen maakt. Dat heeft hij van het Agentschap Telecom te horen gekregen. Het Agentschap Telecom heeft in deze zaak een groot aantal storingsmeldingen gekregen. Buurtbewoners gaven aan dat de afstandsbedieningen van auto’s en de verlichting in huis, het op bepaalde tijdstippen niet deden. Onderzoek van Agentschap Telecom heeft uitgewezen dat amateur TV uitzendingen van de man de oorzaak zijn van deze problemen. De inwoner van Bergschenhoek heeft een registratie als radiozendamateur voor deze uitzendingen, en voldoet aan de voorwaarden van zijn registratie. Maar omdat het maatschappelijk belang zwaar weegt, is met hem afgesproken dat hij zijn uitzendingen beperkt, zodat de overlast tot een minimum wordt beperkt.”
Etherpiraten veroorzaken met hun illegale radio-uitzendingen regelmatig overlast. De illegale zenders hebben vaak een groot bereik, en legale stations die hebben betaald voor hun vergunningen, verliezen daardoor luisteraars en reclame-inkomsten. Ook krijgt Agentschap Telecom jaarlijks ongeveer 1200 klachten van mensen die hun favoriete radiostation niet ongestoord kunnen ontvangen. Een deel van deze zenders is aangewezen als calamiteitenzender (deze zenden bv nieuwsberichten uit als het luchtalarm af gaat). Ook het luchtverkeer en het communicatiesysteem C2000 ondervinden incidenteel hinder van de illegale uitzendingen. Hierdoor kunnen gevaarlijke situaties ontstaan. Etherpiraterij komt vooral voor in het Noorden en Oosten van Nederland. Naar schatting zijn er ruim 2000 illegale radiostations die regelmatig uitzendingen verzorgen.
In Nederland zijn ongeveer 13.000 radiozendamateurs actief. Hun hobby is om met radiozenders contact te leggen met andere radiozendamateurs, in Nederland, ergens anders op de wereld of zelfs in de ruimte. Hiervoor gebruiken radiozendamateurs apparatuur die ze zelf bouwen of aanschaffen. Een belangrijk onderdeel van de hobby is het experimenteren met radiogolven. Zulke experimenten stonden ruim honderd jaar geleden aan de basis van de ontwikkeling van radio en telecommunicatie. Radiozendamateurs zenden uit op frequenties die ook gebruikt worden voor veel kleine draadloze toepassingen in- en om het huis, denk daarbij aan afstandsbedieningen van auto’s en de verlichting in huis. Het Agentschap Telecom weet uit ervaring dat dit elkaar soms kan storen. Het gebruik van draadloze toepassingen in de huiselijke omgeving op deze frequentie neemt de laatste jaren enorm toe en daarmee ook het maatschappelijk belang daarvan.
Resumerend: radiopiraten zijn van alle tijden en veroorzaken met hun illegale radio-uitzendingen regelmatig voor overlast. Wanneer zonder vergunning via de ether radio-uitzendingen worden uitgezonden, is dit illegaal en is er sprake van overtreding van de Telecommunicatiewet. Eigenaren van percelen en/of gebouwen bij wie een antenne-installatie werd aangetroffen, wordt direct na een overtreding een boete opgelegd. De illegale zenders hebben vaak een groot bereik, en legale stations die hebben betaald voor hun vergunningen, verliezen daardoor luisteraars en reclame-inkomsten. In Nederland zijn ongeveer 13.000 radiozendamateurs actief. Hun hobby is om met radiozenders contact te leggen met andere radiozendamateurs, in Nederland, ergens anders op de wereld of zelfs in de ruimte. Volgende week zal aandacht worden besteed aan de geschiedenis van de radiopiraterij.
Lees ook de andere artikelen van mr. Sophia Sipkens.